GRAMATIKO
Literoj kaj prononco · Frazoj · Substantivoj · Difiniloj · Pronomoj · Adjektivoj · Adverboj · Verboj · Prepozicioj · Konjunkcioj kaj subjunkcioj · Demandoj · Subfrazoj · Nombroj · Vortfarado · Mallongigoj · Interpunkcio

Literoj kaj prononco

Alfabeto

Elefeno uzas la plej bone konatan alfabeton en la mondo: la roman aŭ latinan.

K (k), Q (q), W (w) kaj Y (y) ne aperas en ordinaraj vortoj. En ĉirkaŭ cent internaciaj vortoj de nelatina deveno oni povas skribi W anstataŭ U, kaj Y anstataŭ I, por havigi pli rekoneblan aspekton: ioga/yoga, piniin/pinyin, sueter/sweter, ueb/web. Krom en tiuj okazoj oni uzas K, Q, W kaj Y nur por konservi la originajn formojn de propraj nomoj kaj alilingvaj vortoj.

Ankaŭ H ne oftas, sed oni trovas ĝin en iuj fakaj kaj kulturaj terminoj.

Majuskloj

Oni uzas majusklon ĉe la komenco de la unua vorto en frazo.

Majusklojn oni uzas ankaŭ ĉe la komenco de propraj nomoj. Kiam propra nomo konsistas el pluraj vortoj, oni majuskligas ĉiun vorton – krom malgravaj vortoj kiel la kaj de:

Sed kun titoloj de artaj kaj literaturaj verkoj, oni majuskligas nur la unuan vorton de la titolo (kune kun iuj propraj nomoj, kiuj ĉeestas):

Foje, kiel en avertoj, oni uzas majusklojn por EMFAZI tutajn vortojn aŭ vortgrupojn.

Elefeno uzas minusklojn tie, kie iuj lingvoj uzas majusklojn:

Liternomoj

Parole oni uzas la jenajn silabojn por nomi literojn, ekz. kiam oni literumas vorton:

Ĉi tiuj estas substantivoj kaj pluraligeblaj: as, bes, efes.

Skribe oni povas simple prezenti la literon mem, majuskle, eventuale aldonante -s por la pluralo:

Vokaloj

Aŭskultu kaj ripetu

Oni prononcas la literojn A, E, I, O, kaj U kiel en la hispana aŭ la itala – fakte kiel en Esperanto:

A [a] vasta antaŭa neronda ambasada
E [e] mezvasta antaŭa neronda estende
I [i] malvasta antaŭa neronda ibridi
O [o] mezvasta malantaŭa ronda odorosa
U [u] malvasta malantaŭa ronda cultur

La vokalsonoj toleras iom da variado. Ekzemple, oni povas prononci A kiel [ɑ], E kiel [ɛ] o [ej], kaj O kiel [ɔ] o [ow] sen miskomprenigo.

Diftongoj

Aŭskultu kaj ripetu

Kiam unu vokalo sekvas alian, kutime oni prononcas ilin aparte. Sed en kvar okazoj, kiam la dua vokalo estas I aŭ U, la du vokaloj formas diftongon:

AI [aj] kiel AJ en Esperanto pais
AU [aw] kiel AŬ auto
EU [ew] kiel EŬ euro
OI [oj] kiel OJ seluloide

Aldoni prefikson ne kreas diftongon: reuni [re-uni], supraindise [supra-indise]. Pro similaj kialoj, dusilaba prononco estas norma ankaŭ en kelkaj aliaj vortoj: egoiste [ego-iste], proibi [pro-ibi]. Tiajn vortojn oni indikas en la vortaro, ekz. “proibi (o-i)”.

La sinsekvo EI maloftas. Normale oni prononcas ĝin kiel du apartajn vokalojn: ateiste [ate-iste], feida [fe-ida], reinventa [re-inventa]. Sed se oni trovas tiun prononcon malfacila, oni povas diri [ej] aŭ eĉ [e] anstataŭe.

Kiam I aŭ U staras antaŭ alia vokalo, oni ĝin duonvokaligas – kiel J aŭ Ŭ en Esperanto – en la jenaj okazoj:

En aliaj okazoj – ekz. emosia, abitual, plia – la I aŭ U restas plena vokalo.

Kvankam ĉi tiuj reguloj difinas la norman prononcon de diftongoj, oni povas ilin ignori sen konfuzo.

Konsonantoj

Aŭskultu kaj ripetu

La jenaj literoj estas konsonantoj:

B [b] kiel B en Esperanto voĉa dulipa plozivo bebe
C [k] kiel K senvoĉa vela plozivo clica
D [d] kiel D voĉa denta/alveola plozivo donada
F [f] kiel F senvoĉa lipdenta frikativo fotografi
G [g] kiel G voĉa vela plozivo garga
H [h] kiel H, aŭ silenta senvoĉa glota frikativo haicu
J [ʒ] kiel Ĵ voĉa postalveola frikativo jeolojia
L [l] kiel L voĉa denta/alveola laterala alproksimanto lingual
M [m] kiel M voĉa dulipa nazalo mesma
N [n] kiel N voĉa denta/alveola nazalo negante
P [p] kiel P voĉa dulipa plozivo paper
R [r] kiel R voĉa denta/alveola trilo rubarbo
S [s] kiel S senvoĉa denta/alveola frikativo sistemes
T [t] kiel T senvoĉa denta/alveola plozivo tota
V [v] kiel V voĉa lipdenta frikativo vivosa
X [ʃ] kiel Ŝ senvoĉa postalveola frikativo xuxa
Z [z] kiel Z voĉa denta/alveola frikativo zezea

Notu la jenajn aferojn:

Ĉar konsonantoj en iuj kombinoj aŭ lokoj estas malfacilaj por kelkaj parolantoj, Elefeno permesas la jenajn variantojn:

Fremdaj konsonantoj

Kiam la alilingvaj konsonantoj aperas en vorto, kutime oni prononcas ilin ĉi tiel:

K [k] kiel C
Q [k] kiel C
W [u] aŭ [w] kiel U
Y [i] aŭ [j] kiel I

Akcento

Aŭskultu kaj ripetu

Se vorto havas pli ol unu vokalon, unu el la vokaloj havas akcenton (pli fortan prononcon). Ĉi-sube la akcentajn vokalojn indikas substreko.

La baza regulo estas, ke oni akcentu la vokalon antaŭ la lasta konsonanto de vorto:

Post aldono de sufikso, la akcento povas moviĝi:

Sed post aldono de la pluraliga -s, la akcento ne moviĝas:

La I aŭ U de diftongo kondutas kiel konsonanto ĉi-rilate:

Se neniu vokalo antaŭas la lastan konsonanton, oni akcentas la unuan vokalon:

Iuj vortoj havas pli ol unu vokalon post sia lasta konsonanto. Se la vokaloj estas IA, IE, IO, UA, UE, aŭ UO, oni akcentas ankoraŭ la vokalon antaŭ la konsonanto:

Sed kiam la finaj vokaloj estas AE, AO, EA, EO, OA, OE, aŭ UI, oni akcentas la unuan vokalon de la paro:

(Sed en estingui kaj vacui la U estas duonvokalo laŭ alia regulo.)

Oni ofte prononcas ala, asi, agu, ami, enemi, perce, alo, oce kaj ura akcentante la lastan vokalon kaj ne la unuan. Ambaŭ prononcoj estas akcepteblaj.

Kunmetitaj vortoj kiel parario kaj mediadia retenas la originan akcenton de sia dua elemento.

Elefeno ne estas tonlingvo: ĝi ne distingas vortojn per ŝanĝoj de la voĉalto. Tamen unu maniero por montri, ke frazo estas demando, estas fini ĝin per leviĝanta tono:

Fonotaktiko

La formojn de ordinaraj vortoj en Elefeno difinas iuj reguloj.

Du okazoj de la sama vokalo (kiel aa) ne povas apudi unu la alian, krom kie tio rezultas de prefiksado: “reenvia”, “coopera”. En tiaj okazoj oni prononcas ambaŭ vokalojn.

La sinesekvo ou ne normale akcepteblas.

Se sufikso kreus nevalidan vokalsinsekvon, oni eliminas la duan vokalon de la sinsekvo:

Oni permesas nur la jenajn konsonantgrupojn komence de silabo:

Oni permesas nur la jenajn konsonantojn fine de silabo, kaj antaŭ ili devas stari vokalo:

Vortmeza konsonantgrupo estas valida, se oni povas ĝin dividi inter du validaj silaboj:

Ĉi tiujn regulojn oni povas libere malobei ĉe propraj nomoj, kiel ankaŭ ĉe fakaj, internaciaj, aŭ kulturdependaj vortoj.

Esta paje es presentada con la lisensa CC Attribution-Share Alike 4.0 International.
Lo ia es automatada jenerada de la paje corespondente en la Vici de Elefen a 29 febrero 2024 (16:03 UTC).