GRAMÀTIKA
Ortografia i pronunsiashon · Frase · Sustantivo · Determinante · Pronomber · Athetivo · Atverbio · Verbo · Preposishon · Konjunshon · Pregunta · Kláusula · Numero · Formashon di palabra · Abreviashon · Puntuashon

Sustantivo

Sustantivonan ta wòrdu introdusí generalmente pa determinantenan, i por sigui nan por tin athetivo i grupo preposishonal, pa forma un grupo nominal. Sustantivonan ta representá ophetonan físiko manera persona, lugá òf kousa, pero tambe nan por representá konseptonan abstrakto, gramatikalmente similar.

Plural

Ta agregá -s na e sustantivo pa forma e plural. Si e sustantivo singular ta terminá ku konsonante, ta agregá -es. E terminashon di e plural no ta kambia e aksentuashon di e palabra:

Athetivonan, ku ta modifiká un sustantivo, no ta kambia den plural. Pero si nos usa nan komo sustantivo, mester agregá e marka di plural si ta nesesario:

Algun sustantivo, ku ta plural na otro idioma, ta singular den LFN:

Sustantivo kontabel i inkontabel

Manera hopi idioma, LFN tabata distinguí sustantivonan kontabel i inkontabel. Un sustantivo kontabel (òf “sustantivo kontabel”) por wòrdu modifiká pa un numero i por aseptá e plural -s. E sustantivo kontabel típiko ta representá ophetonan ku ta klaramente entidatnan individual, manera kas, kachó i pensamentu. Por ehèmpel:

Na kontraste, e sustantivo inkontabel (tin biaha yamá “sustantivonan di masa”) normalmente no ta aseptá e plural -s. Sustantivonan inkontabel generalmente ta denotá masanan ku no tin un individualidat kla, manera líkido (awa, zùk), polvo (suku, santu), sustansia (metal, palu) òf kualidatnan abstrakto (elegansia, lentitut). Ora nan ta ser modifiká pa un kantidat òf otro palabra di kantidat, hopi biaha ta agregá un unidat di medida pa duna mas klaridat. Por ehèmpel:

Sinembargo, e sustantivonan inkontabel por wòrdu usa den un forma kontabel. Despues nan ta indiká ehèmpel òf instansia partikular:

Género

E sustantivo normalmente no ta indiká nan género. Pa distingui e género, ta usa e athetivonan mas i fema:

Pero tin algun palabra pa relashonnan familiar ku ta marka hende muhé ku -a i hende hòmber ku -o:

Tambe tin algun par ku ta usa diferente palabra pa e dos sekso:

E sufiho -esa raro bes ta forma e variantenan femenino di algun rol sosial históriko:

Sintágma nominal

Un sintágma nominal ta konsistí di un sustantivo i su modifikadónan: determinantenan, ku ta bini promé ku e sustantivo i athetivo i frasenan prepositivo, ku ta sigui e sustantivo.

E dos sintágma nominal mas importante den un frase ta e suheto i e opheto. E suheto ta bini promé ku e verbo i e opheto ta bini promé ku e verbo. Otro frase nominal ta wòrdu introdusí normalmente pa preposishon pa klarifiká nan funshon.

Un frase nominal normalmente mester kontené un determinante, kisas solamente e forma plural, -s. Pero e regla aki no ta apliká na nòmber propio, nòmber di dia di siman, luna i idioma, i na sustantivo inkontabel:

E regla ta keda relahá tambe ora e sintágma nominal ta sigui un preposishon, partikularmente den ekspreshon fiho:

Un adjektivo òf determinante por wòrdu modifiká dor di un atverbio anterior. Pasobra atverbionan ta parse athetivonan, múltiple athetivo normalmente ta separá pa koma òf e. Den idioma papiamentu, e entonashon ta klarifiká e diferensia:

Tin biaha un sustantivo ta solamente un ficha pa kualke miembro di su klas. Den e kasonan aki, no ta importá si ta usa la o un, òf si e sustantivo ta plural òf singular:

Un pronòmber ta un kaso spesial di un frase nominal. Normalmente no por kambia e pronòmbernan.

Aposishon

Ta bisa ku dos frase nominal ta den aposhishon ora un ta sigui otro direktamente i tur dos ta referí na e mesun entidat. Den mayoria kaso, e di dos frase ta identifiká e entidat:

Akronimanan i letranan solto por sigui un sustantivo direktamente pa kambia e sustantivo:

Tin biaha dos sustantivo ta apliká igual na un opheto òf persona. Den e kasonan aki, e sustansianan ta uní pa un script:

Den tur kaso, e plural -s òf -es ta apliká na tur dos sustantivo:

Un kaso spesial ta enserá e verbo nomi (nòmber):

Esta paje es presentada con la lisensa CC Attribution-Share Alike 4.0 International.
Lo ia es automatada jenerada de la paje corespondente en la Vici de Elefen a 6 setembre 2024 (06:33 UTC).