GRAMÀTIKA
Ortografia i pronunsiashon · Frase · Sustantivo · Determinante · Pronomber · Athetivo · Atverbio · Verbo · Preposishon · Konjunshon · Pregunta · Kláusula · Numero · Formashon di palabra · Abreviashon · Puntuashon

Formashon di palabra

Den Elefen, por forma palabra nobo agregando prefiho of sufikso na palabra existente, of kombinando dos palabra existente komo un sustantivo kompuesto.

Tambe ta posibel pa reutilisa athetivonan manera substantivonan i verbonan como substantivonan, sin añadi un afikso.

Prefikso

Ora ta agregá un prefiks ku ta terminá ku konsonante na un palabra ku ta kuminsá ku e mesun konsonante, e konsonante aki ta wòrdu skirbí solamente un biaha (inter+rede → interede,​ non+nesesada → nonesesada).

Anti- ta nifiká “anti-”. E ta forma adjetivo i sustantivo ku ta indiká oposishon:

Auto- ta nifiká “outo-”. E ta forma sustantivo, verbo i adjetivo ku ta indiká akshonnan refleksivo òf outomátiko:

Des- ta nifiká “des-” den e sentido di deshasí di un akshon. E ta forma verbo. E ta simplifiká pa de- promé ku S, Z, X, òf J:

Inter- ta nifiká “inter-”. E ta forma sustantivo, verbo i athetivo ku ta indiká akshonnan òf estadonan mutuo:

Media- ta nifiká “medio-”. E ta forma sustantivonan ku ta indiká e punto meimei di algu:

Non- ta nifiká “den-”, “no-”. E ta forma adjetivo i sustantivo ku ta indiká kontrali:

Pos- ta nifiká “post-”. E ta forma sustantivo, verbo i adjetivo ku ta referí na un tempu (òf lugá) ku ta sinta despues òf tras di (pos) un otro:

Pre- ta nifiká “pre-”. E ta forma sustantivo, verbo i adjetivo ku ta referí na un tempu (òf lugá) ku ta sinta promé òf dilanti di (ante) un otro:

Re- ta nifiká “re-”. E ta forma verbonan ku ta indiká un akshon ripití, òf un akshon den direkshon kontrali:

Su- ta nifiká “sub-”. E ta forma sustantivo, verbo i adjetivo ku ta indiká un punto mas abou den un herarkia:

Supra- ta nifiká “super-” òf “over-”. E ta forma sustantivo, verbo i adjetivo ku ta indiká un punto mas haltu den un herarkia. E ta simplifiká pa supr- promé ku A:

Vis- ta nifiká “vise-”. E ta forma sustantivonan ku ta indiká diputadonan:

Bon- i mal- ta forma vershonnan bon i malu (òf robes) di adjetivo i verbo, tin bia metafórikamente.

Numbernan i frakshonnan ta wòrdu usá komo prefikso riba sierto palabranan. Ku miembronan di famia, sifranan ta indiká generashonnan ku ta birando mas leu, manera sekuensianan di “great-” na ingles:

Sufikso

Hopi sufijo ta kuminsá ku un vokal. Ora e sufijo aki ta agregá na un palabra ku ya ta terminá den vokal, e vokal eksistente ta wòrdu eliminá, a ménos ku e tabata e úniko vokal den e palabra original:

Ora un sufikso ta krea un sekwensa di vokal no válido, e di dos vokal di e sekwensa ta wòrdu eliminá.:

Tin dos eksepshon na e reglanan aki:

Sufikso ku ta forma verbo

Manera otro verbonan, e verbonan produsí dor di e sufijo aki por wòrdu usa tantu den forma transitivo komo intransitivo, òf komo sustantivo.

-i ta agregá na sustantivo i adjektivo pa forma verbonan ku ta nifiká “kombertí den become”, ” kombertí den…”. Komo kaso spesial, esaki ta inkluí tambe verbonan ku ta nifiká “emite un sustansia òf un parti nobo”.:

-i ta hasi tambe verbonan ku ta nifiká “usá” (generalmente komo un herment òf aparato), òf “apliká” (un sustansia òf konvenshon):

Sufikso ku ta forma athetivo

Manera otro adjektivo, adjektivo produsí dor di e sufiksonan aki por wòrdu reutilizá komo sustantivo ku ta indiká personanan òf kosnan ku tin e kalidat spesifiká.

-in ta wòrdu agregá na un sustantivo pa krea un adjetivo ku ta nifiká “similar na …”, “-manera”:

-osa ta wòrdu agregá na un sustantivo pa traha un adjetivo ku ta nifiká “yen di …” òf “trahá di …”:

-al ta wòrdu agregá na un sustantivo pa forma un adjetivo general ku ta nifiká “pertenesé na …” òf “pa hasi ku …”:

-iste ta wòrdu agregá na un sustantivo ku ta denotá un kreensia, manera un religion òf un filosofia, pa traha un adjetivo general. Si e sustantivo ta kaba den -isme, e ora ei -iste ta tuma su lugá. Den algun palabra kaminda e rais ta un sustantivo propio, e vokal final di e sustantivo ta wòrdu retené si esaki ta produsí un palabra mas internashonal:

-an ta wòrdu agregá na algun sustantivo ku ta indiká ekstenshonnan di espasio òf tempu (lugánan i era) pa forma adjetivonan general:

-an tambe ta un di e sinku sufihonan standart pa forma adjetivonan ku ta denotá idioma i pueblonan. E otro kuaternan ta -es, -ica, -i, i -sce. Pa e adjetivonan aki, Elefen ta usa palabranan ku ta zona mas similar posibel na e nòmbernan nativo: komo resultado, algun nòmber ta usa un sufiho spesial di nan mes, òf no tin sufiho at all, i e rais tin bia ta wòrdu modifiká tambe:

Pero esnan ku ta preferá esaki por simplemente agregá -an na kualke nòmber di pais:

-ica ta wòrdu agregá na un sustantivo ku ta indiká un problema médiko, sikológiko òf similar, pa forma un adjetivo ku ta deskribí un persona ku tin e problema:

-nte ta wòrdu agregá na un verbo pa krea e partisipio aktivo, un adjetivo ku ta nifiká “-ing”, es desir “di tal manera ku e ta hasi (e akshon spesifiká)”. E partisipio aktivo di es ta esente:

Sustantivonan ku ta kaba na -nte no ta wòrdu usá komo nòmber di akshon:

-da ta wòrdu agregá na un verbo pa forma e partisipio pasivo, un adjetivo ku ta nifiká “-ed”, es desir “tal ku el a òf a haña … hasi kuné”:

No ta usa -da pa indiká e tempu pasado di verbo:

-able ta wòrdu agregá na un verbo pa traha un adjetivo ku ta nifiká “-able”, “kapas di tin … hasi na dje”, òf “digno di tin … hasi na dje”:

Sufikso ku ta forma sustantivo

-or ta nifiká “-er”. Ora e ta agregá na un verbo, e ta traha un sustantivo ku ta nifiká un persona ku ta hasi e akshon spesifiká, hopi bia tipikamente òf kustumber. Ora e ta agregá na un sustantivo, e ta traha un sustantivo ku ta nifiká un persona ku ta traha ku e kos spesifiká, òf ta hunga e deporte spesifiká:

-ador tambe ta nifiká “-er”, pero ta krea sustantivo ku ta nifiká un hèrmènt òf mashin ku ta hasi e akshon spesifiká, òf ta traha riba e kos spesifiká:

-eria ta wòrdu agregá na un sustantivo òf verbo pa hasi un sustantivo ku ta nifiká un lugá, hopi bia un tienda, asosiá ku e akshon òf kos spesifiká:

-ia ta ekivalente na “-ness” òf “-ity” òf “-ship” òf “-hood” na ingles. E ta forma sustantivonan abstrakto ku ta sirbi komo e nòmbernan di kalidatnan. Ora -ia ta wòrdu agregá na un palabra ku ta kaba ku -ia, e palabra no ta kambia:

Palabranan manera enfantia i sultania por indiká un momentu òf lugá kaminda e kalidat ta eksistí.

Nòmbernan di hopi kamponan di estudio tambe ta terminá ku ia (òf ica), pero esaki ta parti di e rais, i no un sufikso. E nòmbernan di e praktikantenan korespondente ta forma ku -iste. -iste ta ser usa tambe pa forma e nòmbernan di kreyentenan den un religion òf filosofia (derivá for di e sufijo adjetivo -iste), e nòmbernan di músikonan i e nòmbernan di otro personanan ku ta terminá na ”- ist- ” internashonalmente:

-isme ta forma e nòmbernan di sistemanan di kreensia, remplasando -iste den nòmber di e kreyente. E ta aparesé tambe den sierto otro palabranan ku ta kaba den “-ismo-” internashonalmente:

Sufikso menos produktivo

E siguiente sufiho ta apliká solamente na palabranan spesífiko, manera ta definí den e dikshonario.

-eta ta wòrdu agregá na sierto sustantivo pa krea un nòmber pa un vershon di algu ku a wòrdu redusí na un manera partikular. Esaki ta inkluí e nòmbernan di bestianan yòn i pañanan di paden. -eta por wòrdu agregá na algun verbo i adjetivo pa krea palabranan pa vershonnan redusí di akshonnan i kalidatnan:

-on ta wòrdu agregá na sierto sustantivo pa krea un nòmber pa un vershon di algu ku a wòrdu oumentá na un manera partikular. Esaki ta inkluí e nòmbernan di pañanan di pafó:

-eta i -on no ta sinónimo pa peti i grande: ta basta posibel pa tin un careta grande òf un salon peti. En bes di esei, nan ta forma palabranan ku nifikashonnan nobo spesífiko ku por wòrdu deskribí suavemente komo vershonnan mas chikitu òf mas grandi di esun original.

-o i -a ta wòrdu agregá na algun sustantivo ku ta denotá miembronan di e famia, pa kambia e nifikashon entre hòmber i muhé respektivamente:

E nòmbernan di algun palu ta wòrdu formá dor di kambia e -a final di e nòmber di e fruta òf noot pa -o:

-esa ta wòrdu agregá na algun sustantivo ku ta indiká ròlnan sosial maskulino históriko pa forma e ekivalente femenino:

Afikso tekniko

E terminonan sientífiko i médiko internashonal ta wòrdu formá for di fuentenan latino i griego dor di un gran kantidat di prefikso i sufikso tékniko. E afiho aki tambe ta wòrdu usa den Elefen i ta sigui e reglanan di transkripshon di elefen.

Ora ta usa un preposishon komo prefikso tékniko, e ta sigui e mesun regla ku supra-: si e tin dos òf mas sílaba i ta terminá ku vokal, i e resto di palabra ta kuminsá ku e mesun vokal, e vokal aki ta aparesé solamente un biaha (contra+ataca → contrataca).

E sufiho -i i -uple ta ser usa pa nombra frakshon i multiple.

Sustantivo kompuesto

Un sustantivo komponé por wòrdu formá dor di kombiná un verbo ku su opheto, den e òrdu ei. E resultado ta nifiká un persona òf kos ku ta hasi e akshon spesifiká riba e opheto spesifiká:

Si e opheto ta kuminsá ku un vokal, esaki ta wòrdu retené a ménos ku e ta meskos ku e vokal final di e verbo, manera den portavion.

Elefen no ta permití dos sustantivo konsekutivo pa forma un komposishon. En bes di esei, mester pone un preposishon entre e dos sustantivonan. Por ehèmpel:

Den kasonan raro, un ekspreshon asina tin un nifikashon no-literal spesial i ta ser tratá komo si fuera e ta un solo palabra fiho. Por ehèmpel, un leon-de-mar (leon di laman) no ta un leon. Den kasonan asina, e palabranan ta wòrdu uni ku strepi, i kualke adjetivo ta sigui e di dos sustantivo. Guion tambe por wòrdu usá pa komponentenan mas literal ora esaki ta mehorá klaridat:

Esta paje es presentada con la lisensa CC Attribution-Share Alike 4.0 International.
Lo ia es automatada jenerada de la paje corespondente en la Vici de Elefen a 6 setembre 2024 (06:33 UTC).