क्रियाविशेषण

विशेषणले जसरी नामको विशेषता जनाउँछ, त्यसरी नै क्रियाविशेषणले क्रियापद, विशेषण, अन्य क्रियाविशेषण, निर्धारक, सम्बन्ध कारक, नामिक पद र कहिलेकाहीँ सम्पूर्ण वाक्यको नै विशेषता जनाउँछ । सामान्यतया क्रियाविशेषणले स्थान, समय, रीति, परिमाण तथा कारणका बारेमा जानकारी दिन्छ ।

अवस्थिति

एलेफेनमा विशेषण र क्रियाविशेषणमा कुनै गोचर भिन्नता हुँदैन । तसर्थ, अवस्थितिबाट नै वाक्यमा विशेषणको प्रयोग गरिएको हो कि क्रियाविशेषणको प्रयोग गरिएको हो भन्ने स्पष्ट हुन्छ — विशेषणलाई नामको पछाडि प्रयोग गरिन्छ भने क्रियाविशेषणलाई क्रियापदको पछाडि र अन्य शब्दहरूको अगाडि प्रयोग गरिन्छ :

• La om ia studia atendosa la testo. – पुरुषले ध्यानपूर्वक पाठ पढे । (क्रियापदको विशेषता बुझाउँदै)
• Me ia veni asi en un tren riable lenta. – म यहाँ एउटा असाध्यै ढिलो रेलमा आइपुगे । (विशेषणको विशेषता बुझाउँदै)
• La tren ia move asurda lenta. – रेल असाध्यै ढिलो चल्यो । (अर्को क्रियाविशेषणको विशेषता बुझाउँदै)
• Me no oia multe bon tu. – मैले तिमीलाई खासै राम्ररी सुन्न सकिरहेको छैन । (“multe” ले “bon” को विशेषता बुझाउँदै, “multe bon” ले “oia” को विशेषता बुझाउँदै)
• Cuasi sento persones ia espeta sur la plataforma. – मञ्चमा झन्डै सय जना मान्छेहरू पर्खदै थिए । (सङ्ख्याबोधक विशेषणको विशेषता बुझाउँदै)
• On ia escava un buco direta ante mea porte. – उनीहरूले ठ्याक्क मेरो ढोकाअगाडि खाडल खनेका छन् । (सम्बन्ध कारकको विशेषता बुझाउँदै)
• Sola la manico es rompeda. – ह्यान्डल मात्रै भाँचिएको छ । (नामिक पदको विशेषता बुझाउँदै)
• Strana, el ia porta un balde de pexes. – अनौठो रूपले उसले माछाको बाल्टिन बोकेको थियो । (वाक्यको विशेषता बुझाउँदै)

क्रियापद वा सम्पूर्ण वाक्यको विशेषता बुझाउने क्रियाविशेषण वा क्रियायोगी पदलाई वाक्यको सुरुवातमा राख्न सकिन्छ । कुनै प्रकारको भ्रान्ति नहुने भए क्रियाविशेषणलाई कर्मको पछाडि वा वाक्यको अन्त्यमा पनि राख्न सकिन्छ :

• El dansa bon. – उनी राम्ररी नाच्छन् ।
• Pronto el va cade. – उनी चाँडै लड्छन् ।
• Surprendente, el es un xico multe bon. – ऊ आश्चर्यजनक रूपमा एक असाध्यै ज्ञानी केटो हो ।
• Me no oia tu multe bon. – मैले तिमीले भनेको राम्ररी सुन्न सकिरहेको छैन ।
• तर : Me leje felis la libro. – मैले खुसीका साथ पुस्तक पढेँ ।

कहिलेकाहीँ विशेषणको अगाडि क्रियाविशेषणलाई स्पष्टताका लागि योजक चिह्नले जोड्न सकिन्छ :

• la parolas nova-creada – नव-निर्मित शब्दहरू

क्रियाविशेषणको अर्थलाई थप स्पष्ट पार्नका लागि en modo वा a grado को पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ :

• La melodia es bela en modo surprendente. – यो धुन आश्चर्यजनक ढङ्गले राम्रो छ ।

तुलना

क्रियाविशेषणको तुलनाका लागि विशेषणको तुलनामा प्रयोग गरिने नियमहरूको नै पालना गरिन्छ ।

प्राथमिक क्रियाविशेषण

विशेषणबाट व्युत्पन्न भएका कयौँ क्रियाविशेषणहरूबाहेक एलेफेनमा केही यस्ता शब्दहरू पनि छन् जसलाई केवल क्रियाविशेषणको रूपमा प्रयोग गरिन्छ :

• cisa – सायद
• cuasi – झन्डै
• tan – अति
• tro – ज्यादै
• asi – यहाँ
• ala – त्यहाँ
• an – सुद्ध
• ance – पनि
• ancora – फेरि
• aora – अहिले
• alora – उहिले
• ja – पहिल्यै
• nunca – कहिल्यै होइन
• sempre – सधैँ
• ier – हिजो
• oji – आज
• doman – भोलि

Tan लाई उद्गार जनाउनका लागि प्रयोग गरिन्छ :

• Un vista tan bela! – कति राम्रो दृश्य !
• Tan stonante! – कस्तो गजबको !

परिमाणबोधक क्रियाविशेषण

केही परिमाणबोधक विशेषणलाई क्रियापदको कार्यको परिमाण वा मात्रा बुझाउने क्रियाविशेषणको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

• no – सुन्ना
• alga – अलि
• multe – धेरै
• poca – थोरै
• plu – धेरै (तुलनात्मक)
• min – थोरै (तुलनात्मक)
• la plu – अधिकतम
• la min – न्यूनतम

क्रियाविशेषणको रूपमा no लाई “सुन्ना” वा केही नभएको स्थितिको अर्थमा प्रयोग गरिन्छ । यसले आफ्नो विशेष्यलाई नकार्छ । क्रियापदको विशेषता जनाउने विशेष स्थितिमा यसलाई क्रियापदको अगाडि प्रयोग गरिन्छ :

• Los no va comprende. – उनीहरूले बुझ्दैनन् ।
• Nos ave no sola un orania, ma ance du bananas. – हामीसँग एउटा जुनार मात्र होइन, दुइटा केराहरू पनि छन् ।
• O, no esta problem denova! – हीँ ! फेरि यो समस्या नाइँ !

क्रियाविशेषणको रूपमा alga लाई “अलि” वा “केही हदसम्म” को अर्थमा प्रयोग गरिन्छ :

• Acel es un caso alga spesial. – त्यो अलि विशेष मुद्दा हो ।
• Alga confusada, el ia cade en la lago. – अलि विमूढ, उनी तलाउमा झरे ।

क्रियाविशेषणको रूपमा multe लाई “धेरै”, “अत्यन्तै” वा “धेरै हदसम्म” को अर्थमा प्रयोग गरिन्छ :

• Me es multe coler. – म अत्यन्तै क्रोधित छु ।
• El ama multe la femes. – ऊ महिलाहरूलाई धेरै मन पराउँछ ।

क्रियाविशेषणको रूपमा poca लाई “थोरै”, “अलिकति” वा “थोरै हदसम्म मात्रै” को अर्थमा प्रयोग गरिन्छ :

• Me es poca interesada. – मलाई थोरै मात्रै रुचि लागेको छ ।
• El core poca. – उनी अलिकति मात्रै दौडन्छन्‌ ।

क्रियाविशेषणका रूपमा plu र min लाई तुलनात्मक रूपमा “धेरै” र “थोरै” को अर्थमा प्रयोग गरिन्छ :

• Tu aspeta plu joven ca me. – तिमी मभन्दा जवान देख्छौ ।
• No parla plu. – झन् धेरै नबोल ।
• Me es min contente con la resulta ca me ta prefere. – म नतिजादेखि अपेक्षा गरेकोभन्दा कम सन्तुष्ट छु ।

क्रियाविशेषणका रूपमा la plu र la min लाई “अधिकतम” र “न्यूनतम” को अर्थमा प्रयोग गरिन्छ :

• “Pardona” es la parola la plu difisil. – “क्षमस्व” सबभन्दा गाह्रो शब्द हो ।
• El es la om la min interesante en la mundo. – ऊ संसारकै सबभन्दा अरुचिकर व्यक्ति हो ।
• A la min, nos ave ancora la un la otra. – कमसेकम हामीसँग एकअर्का त छौँ ।

प्रश्नवाचक तथा सम्बन्धवाचक क्रियाविशेषण

निम्न क्रियाविशेषणहरूलाई विभिन्न तरिकाले प्रयोग गर्न सकिन्छ :

• cuando – कहिले, जब
• do – कता, कहाँ, जता, जहाँ
• como – कसरी, जसरी, जस्तै, झैँ
• cuanto – कति, जति
• perce – किन

यी क्रियाविशेषणले प्रत्यक्ष तथा अप्रत्यक्ष प्रश्न पनि बनाउँछन् र सम्बन्धवाचक उपवाक्यको पनि परिचय गराउँछन् । सम्बन्ध बुझाउने अर्थमा प्रयोग गर्दा यिनीहरूले क्रियायोगी उपवाक्यको परिचय गराउन प्रयोग गरिने सापेक्ष संयोजकको पनि भूमिका निभाउँछ — उदाहरणका लागि, cuando, तसर्थ, a la tempo cuando को लघु स्वरूप हो । यिनीहरूलाई सम्बन्ध कारकको प्रयोग गरेर पनि परिचय गराउन सकिन्छ ।

Cuando को अर्थ “कहिले” वा “जब” हो :

• Cuando nos va come? – हामी कहिले खाने छौँ ?
• La enfante demanda cuando nos va come. – बाबुले हामी कहिले खाने भनेर सोध्दै छ ।
• En la anio cuando me ia nase, la clima ia es multe calda. – जुन सालमा म जन्मेकी थिएँ, तब असाध्यै गर्मी थियो ।
• Cuando nos ariva, me va dormi. – जब हामी आइपुग्छौँ, तब म सुत्छु ।
• Nos va canta ante cuando nos dansa. – हामी नाच्नुअघि गाउने छौँ ।
• Nos va dansa pos cuando nos canta. – हामी गाएपछि नाच्ने छौँ ।
• Nos va dansa asta cuando nos adormi. – हामी नसुतुन्जेल नाच्ने छौँ ।

Do को अर्थ “कहाँ” वा “जहाँ” हो :

• Do es la can? – कुकुर कहाँ छ ?
• Me no sabe do nos vade. – हामी कता जाँदै छौँ भन्ने मलाई थाहा छैन ।
• En la pais do me ia nase, la clima es multe calda. – म जहाँ जन्मेकी थिएँ, त्यहाँ अत्यन्तै गर्मी हुन्छ ।
• El ia dormi do el sta. – ऊ जहाँ उभिएको थियो, त्यहीँ निदायो ।
• Me veni de do tu ia visita me. – म त्यहाँबाट आइरहेकी छु जहाँ तिमीले मलाई भेटेको थियौ ।
• La polisior ia desinia un sirculo sirca do el ia trova la clave. – प्रहरीले त्यहाँ घेरा लगाइन् जहाँ उनले साँचो भेट्टाएकी थिइन् ।

Como को अर्थ “कसरी” वा “जसरी” हो । यसलाई “जस्तो” वा “झैँ” को अर्थमा सम्बन्ध कारकको रूपमा पनि प्रयोग गरिन्छ :

• Como tu conose mea nom? – तिमीलाई मेरो नाम कसरी थाहा भयो ?
• Me no comprende como tu conose mea nom. – तिमीलाई मेरो नाम कसरी थाहा छ भन्ने कुरो मैले बुझिनँ ।
• La manera como tu pasea es riable. – तिमी जसरी हिँड्छौ, त्यो हास्यास्पद छ ।
• Me parla como me pensa. – म जसरी सोच्छु, त्यसरी नै बोल्छु ।
• La descrive ia difere multe de como la loca aspeta vera. – ठाउँ जस्तो देखिन्छ, त्यसको वर्णन त्यस्तो छँदै छैन ।
• Tua oios es como los de un falcon. – तिम्रा आँखा बाजका आँखा झैँ छन् ।

Cuanto को अर्थ “कति” वा “जति” हो । यसलाई समानार्थी परिमाणबोधक विशेषणको रूपमा पनि प्रयोग गरिन्छ :

• Cuanto la orolojo custa? – यो घडीको कति पर्छ ?
• Cuanto tu ia compra? – तिमीले कति किन्यौ ?
• Cuanto tu desira esta torta? – तिमीलाई कत्तिको यो केक चाहिन्छ ?
• Me va demanda cuanto ia ariva. – म कति जना आए भनेर सोध्छु ।
• Nos va aida cuanto nos pote. – हामी जति सक्छौँ, त्यति सहयोग गर्छौँ ।
• Tu sabe cuanto me ama tu? – तिमीलाई म तिमीलाई कति माया गर्छु भन्ने थाहा छ ?

Perce को अर्थ “किन” हो । यसअनुरूप car (“किनभने”) र afin (“का लागि”, “हेतु”) गरी दुइटा संयोजकको प्रयोग गरिन्छ :

• Perce tu core? – तिमी किन दगुर्दै छ्यौ ?
• La fem ia demanda perce la fenetra es rompeda. – महिलाले झ्याल किन चर्केको छ भनेर सोधिन् ।