Leson 11: Conjuntas, “kin”, e temperatur
Vocabulo
  - ante — otra, diferente, cambia
  
- anu — o
  
- en — e
  
- kin — serta, ance, ancora
  
- lete — fria
  
- lipu — folia, paper, documento, etc
  
- mani — mone
  
- pilin — cor, senti, pensa, toca
  
- taso — ma, sola
“anu” e “en”
  Esta conjuntas opera sola entre nomes. On no pote usa los per junta frases intera.
“anu”
  anu espresa un alternativa:
  - sina ken moku e kili ni anu kili ante. — Tu pote come esta fruta o un otra fruta.
  
- mi wile tawa ma Italija anu ma Epanja. — Me vole vade a Italia o Espania.
  anu permete fa demandas cuando on ave un eleje entre du respondes:
  - jan Susan anu jan Lisa li moku e suwi? — Esce Susan o Lisa ia come la confeto?
  
- sina jo e kili anu telo nasa? — Tu ave la fruta o la vino?
  
- sina toki tawa mi anu ona? — Esce tu parla a me o el?
  
- ona anu jan ante li ike? — Esce el o la otra person es turbosa?
  
- sina toki e mama anu jan lili? — Esce tu refere a la padre o la fio?
  
- sina kama anu seme? — Tu veni o cual? = Esce tu veni?
“en”
  On usa en cuando un frase ave plu ca un sujeto:
  - mi en sina li jan pona. — Me e tu es amis.
  
- jan lili en jan suli li toki. — La enfantes e la adultes conversa.
  
- kalama musi en meli li pona tawa mi. — Me gusta musica e xicas.
  Ma en no es usada per junta plu ca un ojeto direta:
  - *mi wile e moku en telo. — (nongramatical)
  
- mi wile e moku e telo. — Me desira comeda e acua.
  Simil, on no usa en per junta plu ca un verbo:
  - ona li pali li lape. — El labora e dormi.
  Ma on usa en con pi cuando du persones posese comun alga cosa:
  - tomo pi jan Keli en mije ona li suli. — La casa de Keli e de sua sposo es grande.
  
- jan lili pi jan Ken en jan Lisa li suwi. — La enfante de Ken et Lisa es dulse.
taso
  La conjunta taso sinifia “ma”, e apare sola a comensa de frase, an si on ta usa un virgula a veses en elefen:
  - mi wile moku. taso mi jo ala e moku. — Me vole come. Ma me no ave comeda.
  
- mi wile lukin e tomo mi. taso mi lon ma ante. — Me vole vide mea casa, ma me es en un otra pais.
  
- mi pona. taso meli mi li pakala. — Me vade bon, ma mea fem es ferida.
  Usada como ajetivo o averbo, taso sta pos la parola cual lo altera, alga simil a ala:
  - jan Lisa taso li kama. — Sola Lisa ia veni.
  
- mi sona e ni taso. — Me sabe mera esta.
  
- sina ken moku e kili ni taso. — Tu pote come no plu ca esta fruta.
  
- sina ken lukin taso e kili ni. — Tu pote fa no plu ca regarda esta fruta.
“kin”
  kin es un parola asentuante. Lo vole dise “ance”, “ancora”, o “serta”:
  - mi tawa ma Apika. — Me ia vade a Africa.
  
    - mi kin tawa ma Apika. — Ance me ia vade a Africa.
  
 
- mi mute o tawa. — Ta ce nos vade!
  
    - mi ken ala. mi moku kin. — Me no pote. Me come ancora.
  
 
- a! sina lukin ala lukin e ijo nasa ni? — O! tu ia vide acel cosa strana?
  
    - mi lukin kin e ona. — Vera, me ia vide lo.
  
 
  On pone usual kin direta pos la parola cual lo asentua.
  La libro ofisial de tocipona dise ce kin es mera un sinonim de a.
Temperatur e “pilin”
  On espresa la temperatur con seli (calda) e lete (fria). Per descrive jeneral la temperatur ambiente, on usa esta formulas ja preparada:
  - seli li lon. — Caldia es presente. = Lo es calda.
  
- lete li lon. — Lo es fria.
  
- seli mute li lon. — Lo es multe calda.
  
- lete lili li lon. — Lo es fresca.
  Ma per descrive la temperatur de un cosa spesifada, on usa un espresa idiomal de la mesma strutur como pona lukin:
  - ilo ni li lete pilin. — Esta util es fria (per toca).
  
- ni li lete pilin mute. — Acel es multe fria.
Otra usas de “pilin”
  pilin sinifia “cor” e “senti”, e on usa lo per espresa emosias e sensas fisical:
  - pilin mi li lon insa mi. — Mea cor es a interna de me.
  
- mi pilin pona. — Me senti bon. Me es felis.
  
- mi pilin ike. — Me senti mal. Me es triste.
  
- mi pilin lete. — Me senti fria.
  
- sina pilin seme? — Como tu senti? Como lo vade?
  Lo sinifia ance “pensa”:
  - mi pilin e ni: sina ike. — Me pensa ce tu es mal.
  
- sina pilin e seme? — Cual tu pensa? Cual es tua opina?
  
- mi pilin e ijo. — Me pensa alga cosa. / Me pensa sur alga cosa. / Me toca alga cosa.
  
- mi pilin e mije ni. — Me pensa sur acel om. / Me toca acel om.
Eserses
  Tradui esta frases a tocipona:
  - Tu vole veni o no? sina wile kama anu seme?
  
- Tu desira comeda o acua? sina wile e moku anu telo?
  
- Me vole ancora vade a mea casa. mi wile kin tawa tomo mi.
  
- La bol de vejetales es multe calda. poki kili li seli pilin mute.
  
- Me gusta mones de otra paises. mani pi ma ante li pona tawa mi.
  
- Me vole parti ma me no pote. mi wile tawa. taso mi ken ala.
  
- Me es solitar. mi taso li lon.
  E aora atenta tradui de tocipona a elefen:
  - mi olin kin e sina. Me ama vera tu. / Me ama ancora tu. / Me ama ance tu.
  
- mi pilin e ni: ona li jo ala e mani. Me pensa ce el ave no mone.
  
- mi wile lukin e ma ante. Me desira vide paises stranjer.
  
- mi wile ala e ijo. mi lukin taso. Me desira no cosa. Me regarda sola.
  
- sina wile toki tawa mije anu meli? Tu vole parla a la om o la fem?