LA ESENSE E FUTUR DE LA IDEA DE UN LINGUA INTERNASIONAL
Capitol 1 · Capitol 2 · Capitol 3 · Capitol 4 · Capitol 5 · Capitol 6 · Capitol 7 · Capitol 8

Capitol 3

Mostra ance la testo orijinal

Aora nos va traversa a la demanda du: “Esce un lingua internasional es posible?”

Nun ni transiros al la dua demando: “ĉu lingvo internacia estas ebla?”

Ance sur esta, no person sin prejudi pote duta an per un minuto, car on no sola no ave an fatos la plu peti cual ta parla contra un tal posiblia, ma no ave an razonas la plu peti cual, an per un minuto, ta obliga duta un tal posiblia. On ave vera persones ci fa crede, con sertia siensal, ce un lingua ta es un ojeto natural, organal, cual depende de cualias fisiolojical diferente de la organos de parla de cada popla, de la clima, la erita, la crusa de razas, la situas istorial, etc.

Ankaŭ pri tio ĉi nenia senantaŭjuĝa homo eĉ unu minuton povas dubi, ĉar ne sole ne ekzistas eĉ la plej malgrandaj faktoj, kiuj parolus kontraŭ tia ebleco, sed ne ekzistas eĉ la plej malgrandaj kaŭzoj, kiuj devigus eĉ unu minuton dubi pri tia ebleco. Ekzistas en efektiveco homoj, kiuj kun scienca aplombo kredigas, kvazaŭ lingvo estas objekto natura, organa, kiu dependas de apartaj fiziologiaj ecoj de la organoj de parolo de ĉiu popolo, de la klimato, heredeco, kruciĝado de rasoj, historiaj kondiĉoj k.t.p.

E tal parlas impresa multe la popla, spesial si los es entreteseda a cuantia sufisinte con sitas diversa e con termas tecnical cual es misteriosa per la popla. Ma vera, un person instruida, ci osa ave un judi propre, sabe multe bon ce tota esta es sola babelas falsa siensin, cual ave no sensa, e contra cual la enfante prima encontrada ta pote replica multe fasil.

Kaj al la amaso tiaj instruitaj paroloj tre imponas, precipe se ili en sufiĉa mezuro estas traplektitaj per diversaj citatoj kaj per misteraj por la amaso terminoj teĥnikaj. Sed homo klera, kiu kuraĝas havi propran juĝon, scias ja tre bone, ke ĉio tio ĉi estas nur senenhava pseŭdo-scienca babilado, kiu havas nenian sencon kaj kiun rebati povus tre facile la unua renkontita infano.

De la esperia dial, tota de nos sabe vera multe bon ce si nos prende un enfante de cualce pais o nasion e instrui el, de la dia de se nase, entre persones de un nasion intera stranjer e an antipoda per el, el va parla en la lingua de acel nasion en un modo tan eselente e pur como cada fio natural de acel nasion.

El la ĉiutaga sperto ni ĉiuj ja scias tre bone, ke se ni prenos infanon el kiu ajn lando aŭ nacio kaj de la tago de ĝia naskiĝo edukados ĝin inter personoj de nacio tute fremda kaj eĉ antipoda por ĝi, ĝi parolados en la lingvo de tiu ĉi nacio tiel same bonege kaj pure, kiel ĉiu natura filo de tiu ĉi nacio.

Si la mestri de un lingua stranjer es comun difisil per un person matur, esta veni en vera no modo de la construi de sua organos de parla, ma simple car el no ave pasientia, no ave tempo, no ave instruores, no ave medias, etc. Esta mesma person matur ta encontra serta esta mesma difisiles en la mestri de sua propre lingua, si el no ta es instruida en esta lingua en sua enfantia, ma ta debe mestri lo con la aida de lesones.

Se por homo maturaĝa estas ordinare malfacile ellerni fremdan lingvon, tio ĉi ja tute ne venas de la konstruo de liaj organoj de parolo, sed simple de tio, ke li ne havas paciencon, ne havas tempon, ne havas instruantojn, ne havas rimedojn k.t.p. Tiu ĉi sama maturaĝulo renkontus ja tiujn ĉi samajn malfacilaĵojn ĉe la ellernado de sia hejma lingvo, se li en la infaneco ne estus edukita en tiu ĉi lingvo, sed devus ellernadi ĝin per helpo de lecionoj.

Final, ance aora, cada person instruida debe vera mestri alga linguas stranjer, e serta el no eleje acel linguas cual conforma en alga modo a sua organos de parla, ma sola aceles cual el nesesa. Donce ave no cosa nonposible en la idea ce, en loca de la aprende par cadun de linguas diversa, tota persones ta mestri la mesma un lingua e, como resulta, ta pote comprende la un la otra. An si cadun no ta posese la lingua comun asetada en un modo completa perfeta, an alora la demanda de un lingua internasional ta es ja desideda, e la persones ta sesa sta la un ante la otra como sordas e mudas.

Fine ĉiu klera homo ja ankaŭ nun devas ellernadi kelkajn fremdajn lingvojn, kaj li certe ne elektas tiujn lingvojn, kiuj kvazaŭ estas konformaj al liaj organoj de parolado, sed nur tiujn, kiujn li bezonas; estas sekve nenio neebla en tio, ke anstataŭ ke ĉiu lernas diversajn lingvojn, ĉiuj ellernadu unu saman lingvon kaj sekve povu komprenadi unu alian. Se eĉ ĉiu posedus la komuneakceptitan lingvon ne en plena perfekteco, eĉ tiam la demando de lingvo internacia estus jam decidita kaj la homoj ĉesus staradi unu antaŭ alia kiel surda-mutaj.

E on debe vera recorda ce, si on ta sabe en tota locas ce, per comunica con la mundo intera, on debe mestri sola un lingua – un cuantia vasta ta esiste de bon instruores de esta lingua, e de scolas spesial, cadun ta mestri esta lingua con vole e zelo la plu grande, e final tota jenitores ta abitua sua enfantes a esta lingua en la enfantia, en un modo paralel con la propre lingua.

Kaj oni devas ja memori, ke se ĉie estus sciate, ke por komunikiĝoj kun la tuta mondo oni devas ellerni nur unu lingvon – ĉie ekzistus multego da bonaj instruistoj de tiu ĉi lingvo, da specialaj lernejoj, ĉiu ellernadus tiun ĉi lingvon kun la plej granda volonteco kaj fervoreco, kaj fine ĉiuj gepatroj alkutimigadus siajn infanojn al tiu ĉi lingvo en la infaneco, paralele kun la patra lingvo.

Donce, nos ta pone estra discute la demanda esce la persones va vole eleje un lingua de alga spesie per la rol internasional, e esce los va susede veni a acorda sur esta eleje. E, continuante, nos reconose acel fato cual segue en un modo completa nondutable de tota cual nos ia dise a supra, cual es ce la esiste mesma de un lingua internasional es intera posible. Donce nota bon en vosa memorias acel du concluis nondutable a cual nos ia veni aora, cual es per dise:

Sekve, lasante dume flanke la demandon pri tio, ĉu la homoj volos elekti ian unu lingvon por la rolo de internacia kaj ĉu prosperos al ili veni al interkonsento pri tiu ĉi elekto, ni dume konstatas tiun fakton, kiu kun plena sendubeco sekvas el ĉio, kion ni diris supre, nome, ke la ekzistado mem de lingvo internacia estas tute ebla. Notu do al vi bone en la memoro tiujn du sendubajn konkludojn, al kiuj ni venis ĝis nun, nome: ¶

1. Un lingua internasional ta trae un benefica enorme a la umanas.

1. Lingvo internacia alportus al la homaro grandegan utilon; ¶

2. La esiste de un lingua internasional es plen posible.

2. La ekzistado de lingvo internacia estas plene ebla. ¶