Czasowniki

Typowy czasownik oznacza zdarzenie lub przerwanie czynności (core, para), relację (ave, perde), lub stan (sta, fonde). W LFN, czasowniki nie odmieniają się w zależności od czasu i trybu. Natomiast używa się przysłówków - w szczególności trzech: ia, va, i ta. Każdego czasownika można używać w tej samej postaci jako rzeczownika.

Czas

Czas przyszły jest wskazywany przez va (słowo pochodzenia francuskiego). Czas przeszły (obejmujący przeszły prosty i przeszły dokonany) jest wskazywany przez ia (z chabacano). Są to specjalne przysłówki poprzedzające czasownik. Nie oznacza się czasu teraźniejszego:

Me va canta.
Me ia canta.

Narracja często opisuje zdarzenia w przeszłości, przeszłości wyobrażonej lub w czasie, który czytelnika nie obchodzi. W takich przypadkach, można pominąć ia.

LFN nie odróżnia trybu dokonanego i niedokonanego czasownika (jak “jadłem”, “jadałem”, “zjadłem”). Ale można wskazać dokładniej następstwo w czasie dwóch czynności, zaznaczając wcześniejszą z nich za pomocą ja:

Cuando tu ia encontra nos, nos ia come ja.
Si tu reveni doman, me va fini ja la labora.
Sempre cuando me ateni la fini de un capitol, me oblida ja la titulo.

LFN ma też inne sposoby podkreślenia następstwa w czasie:

Me ia come ante aora.
Me ia come plu temprana.
Me ia fini come.
Me va come pronto.
Me comensa come.
Me va come pos acel.
Me va come plu tarda.
Me ia abitua come en la note.
Me ia come abitual en la note.

LFN nie wskazuje wprost trybu warunkowego i łączącego. Słowa si (“jeśli”) i donce (“zatem”) zwykle wystarczają, by wskazać znaczenie warunkowe, a słowa duta, vole, desira, espera i debe zwykle wystarczają, by wskazać tryb łączący.

Lfn ma także ta, słowo opcjonalne (pochodzące z języka kreolskiego haitańskiego), króre wskazuje tryb przypuszczający - nierealny - na ten przykład kiedy sytuacja jest wyobrażona, pożądana lub jedynie możliwa. Wyrażenie z ta mówi o świecie alternatywnym.

En un tal frase con si, on inclui ta en la proposa xef, ma on omete normal lo en la proposa de si – ma se inclui no es proibida. Ta pote sujesta un futur min probable ca lo de va. On pote ance usa ta per indica un demanda cortes. On usa lo en situas variosa do multe linguas usa un moda dependente o sujuntiva:

Si me ta rena la mundo, cada dia ta es la dia prima de primavera.
Si lo no esiste, on ta debe inventa lo.
Si tu canta, me va escuta.
Si tu va canta, me va escuta.
Si tu canta, me ta escuta.
Si tu ta canta, me ta escuta.
Me duta ce tu ta dise acel.
Tu ta dona la sal, per favore?

Zwykle, używa się tylko jednego spośród va, ia, ta z każdym czasownikiem. Wyjątkiem jest ia ta, który ma takie samo znaczenie, jak czas przeszły w trybie warunkowym w językach romańskich i “would have” w angielskim. przykładem jest zabawna wypowiedź Richarda Nixona:

Me ia ta es un bon pape.

Pardona: la resta de esta paje es ancora no traduida a polsce.